Asbest in een verzamelnaam voor een groep natuurlijk voorkomende silicaatmineralen, die gekenmerkt worden door een vezelachtige structuur. De naam is afkomstig van het Griekse woord “asbestos” dat onverwoestbaar betekent. Op basis van zijn unieke eigenschappen werd het gebruikt in talloze toepassingen in de bouw en andere domeinen.

Qua structuur kunnen er twee groepen onderscheiden worden: de serpentijnen (touwachtige vezel) en de amfibolen (naaldvormige vezel). De amfibolen kunnen door hun naaldvormige structuur het meeste schade aanrichten in de longen, de serpentijnen, met name chrysotiel ofwel witte asbest (85%) werden echter meer toegepast. Bij de amfibolen komen er verschillende types voor, waarvan amosiet ofwel bruine asbest (10%) en crocidoliet ofwel blauwe asbest (5%) commercieel het meest toegepast werden.

Verder kan er ook een onderscheid gemaakt worden tussen hechtgebonden en losgebonden asbest. Bij hechtgebonden toepassingen zitten de vezels van de asbest sterk verankerd in een bindmiddel (cement, bitumen, lijm of kunststof) waardoor er minder kans is dat de vezels vrijkomen in de lucht. Hierbij moet er wel rekening gehouden worden met de staat van het bindmiddel. Indien het bindmiddel verweerd is, is er wel meer kans op vrijgave van vezels. Bij niet-hechtgebonden of losgebonden asbest zitten de vezels niet sterk verankerd in een bindmiddel (bijvoorbeeld gips, kalk of papier) waardoor er een grote kans is op vrijgave van vezels. 

Tijdens de 20^ste eeuw werden asbestvezels op grote schaal in talrijke producten verwerkt. Meer bepaald werd asbest omwille van zijn fysische en chemische eigenschappen (sterk, slijtvast, brandwerend, isolerend) veel gebruikt in de productie van bouwmaterialen. De gekendste soorten zijn chrysotiel, amosiet en crocidoliet.

Asbest komt voor in vele toepassingen. Naar schatting is zo’n 80% van alle asbest toegepast in bouwgerelateerde producten waarvan hoofdzakelijk asbestcementproducten. Asbest werd zowel in hechtgebonden materialen (asbestcement, mastiek, lijm, verf,…) als in niet hechtgebonden materialen (asbestkarton, isolatiemateriaal, spuitasbest,…) gebruikt.

Niet hechtgebonden asbest is het gevaarlijkst want ze bevatten veel asbestvezels die bovendien makkelijk kunnen vrijkomen. Uit hechtgebonden asbest komen er weinig of geen vezels vrij behalve als door veroudering, verwering of beschadiging de binding van de asbestvezels door het bindmiddel is verminderd.

Afhankelijk van wanneer de woning gebouwd is, is er kans op aanwezigheid van asbest. Pas vanaf 1998 werd er een gebruiksverbod opgelegd, maar vaak werd de aanwezige stock nog opgebruikt. Asbest kan vaak enkel herkend worden door een ervaren onderzoeker.  Echter bezitten de meeste asbesthoudend materialen een kenmerkende gewafelde structuur, ook wel honinggraat genoemd, die door iedereen herkend kan worden. In eerste instantie is er meestal sprake van een vermoeden. Om zeker te stellen dat asbestverdacht materiaal ook daadwerkelijk asbest bevat, moet het materiaal onderzocht worden in een gecertificeerd labo. Van sommige toepassingen is ook geweten dat het zo goed als altijd asbest bevat of juist niet.

• Golfplaten, dakbedekking
• Vensterbanken, plantenbakken
• Isolatie van leidingen, ketels
• Thermische en akoestische isolatie
• Vloerbekleding, gevelbekleding, tussenwanden, valse plafonds
• Verluchtingsbuizen en stortkokers
• Dichtingskoorden en dichtingsringen
• Onderlaag vinyl vloerbekleding

Asbest heeft heel wat gezondheidsrisico’s die vaak pas na jaren aan het licht komen. Dit risico wordt groter bij blootstelling aan hogere concentraties vezels en bij een langdurige blootstelling. Asbest is voornamelijk schadelijk bij inademing van de asbestvezels doordat de longen beschadigd geraken. Bij inademing kunnen de vezels namelijk tot diep in de longen en de luchtwegen doordringen. Dit veroorzaakt ontstekingen die later ook kunnen lijden tot asbestose (stoflong), asbestgerelateerde longkanker, mesothelioom (longvlies- of borstvlieskanker) of larynxkanker (strottenhoofdkanker). 

Vanuit wetgevend kader lijkt het KB van 16 maart 2006 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico’s van blootstelling aan asbest het belangrijkste besluit te zijn dat werd opgemaakt door de federale regering. Dit besluit stelt dat de werkgever verplicht is om een asbestinventaris op te stellen alsook dat bij afbraakwerken en of renovatiewerken een kopie van de  asbestinventaris dient overgemaakt te worden aan de onderneming die instaat voor de werken. Echter waren er reeds vroeger een aantal besluiten die de reglementering in verband met asbest bepaalden.

Het eerste besluit dat zorgde voor een regelgeving in verband met asbest was het KB van 15 december 1978. Door dit KB werden voor het eerst een aantal toepassingen van asbest verboden of aan banden gelegd.

Daarna komt het KB van 28 augustus 1986 dat stelt dat indien het technisch mogelijk is, asbest vervangen moet worden door vervangingsproducten die minder schadelijk zijn voor de gezondheid van de werknemers.

Een ander belangrijk besluit is het ministerieel besluit van 22 december 1993 tot bepaling, in het raam van de strijd tegen risico's te wijten aan asbest, van de inhoud van de inventaris bedoeld in artikel 148 decies 2.5.2.2. van het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming en tot vaststelling van de termijn waarin deze inventaris moet worden opgesteld (B.S. 2/2/94). Die stelt dat elke werkgever vóór 1 januari 1995 een uitgebreide inventaris moet laten opmaken van alle asbest en asbesthoudende materialen die aanwezig zijn in gebouwen, installaties, machines en andere uitrustingen die zich in de werkplaats bevinden.

Het KB van 23 oktober 2001 tot beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (asbest), zorgt voor een totaal verbod voor het op de markt brengen en het gebruik van asbest.